In het zicht vanuit ons huis en onze tuin staat een heel de oude boterfabriek, karakteristiek gebouw. Het is de oude ‘fabrica de manteiga’, de boterfabriek van Fajã da Ovelha. Het gebouw is 110 jaar oud. Zoals de naam al zegt werd er boter (en ook kaas) gemaakt in de tijd dat het nog lonend was om melkvee te houden op Madeira.
Iedereen die weet hoe Madeira eruit ziet kan je vertellen dat er nauwelijks een vlak stuk grond te vinden is, dus het houden van vee in de buurt van een boerderij is niet zo simpel. Tegenwoordig houden de meeste mensen hun vee min of meer halfwild op de hoogvlakte van Paúl da Serra ( nou ja, zo vlak is die ook weer niet), waar grotere stukken grasland zijn omdat ze een auto hebben om eer te komen vervoer hebben. Paúl (= vlakte) da Serra (= bergen) ligt tussen de 1000 en 1400 meter. Als het daar in de winter te koud wordt, brengen ze hun vee naar beneden om de ergste kou te vermijden.
zuivelproductie trekt weg: boterfabriek sluit
Wie meer dan één koe heeft, moet ze verspreiden omdat er in de lagere gebieden geen echte weilanden zijn. Je kunt je voorstellen dat dit het melken van de koeien heel tijdrovend en inefficiënt maakt. Daarom is er op Madeira tegenwoordig bijna geen melkproductie meer. De Azoren zijn veel beter geschikt voor vee, dus daar komt tegenwoordig zo’n beetje alle boter en kaas vandaan. Een andere oorzaak is natuurlijk dat het transport tegenwoordig veel efficiënter en geregelder is. De komst van koelschepen maakte het transport van UHT melk over lange afstanden mogelijk. Verse melk is een andere zaak. Want het rollen van een schip op een golvende oceaan zou er al gauw boter van maken. Dat hebben we we zelf gemerkt als we met Heerenleed op zee of op het IJsselmeer varen met flinke wind. Daarom kun je op Madeira allerlei merken houdbare melk kopen, maar nauwelijks ‘verse’ melk.
onzeker lot voor de boterfabriek
De boterfabriek van Fajã da Ovelha heeft dus moeten sluiten en het gebouw staat al heel lang leeg. Het is verschillende keren van eigenaar gewisseld. We weten niet precies hoevaak, maar we weten wel dat het uiteindelijk door een Amerikaan is gekocht. Hij had waarschijnlijk wilde plannen met het gebouw, maar hij heeft er nooit iets mee gedaan.
De Amerikaanse eigenaar is inmiddels overleden en laat kinderen, een weduwe en een ex-vrouw achter. Omdat hij problemen had voorzien, vooral met de ex, heeft hij zijn vermogen in een trust ondergebracht. De erfgenamen kunnen de trust nu pas ontbinden als ze alle activa hebben verkocht. En zoals je al wel snapt is de boterfabriek nog steeds onverkocht. Er is ook een Amerikaanse bank ingeschakeld voor het beheer van de trust. Die wordt nu ongeduldig en wil ervan af. Dus ze moeten van het gebouw kwijt en ze bieden het nu te koop aan. Maar er zit een addertje onder het gras.
ruzie over het eigendom
Omdat niemand het gebouw gebruikte, begon een of andere slimmerik uit een naburig dorp het te gebruiken als opslagplaats voor dorpsfeestversieringen. Volgens de Portugese wet kon dat een geschil over het eigendom veroorzaken. Ik ga daar hier niet te diep op in omdat het nogal ingewikkeld is. Maar in het kort komt het erop neer, dat je het eigendom van onroerend goed kunt claimen als je kunt bewijzen dat je het legaal gebruikt hebt voor een bepaalde periode. Natuurlijk, de man beweert dat de Amerikaanse eigenaar toestemming heeft gegeven om het gebouw te gebruiken, maar er is geen schriftelijk bewijs. En aangezien de eigenaar dood is, kunnen we het ook niet meer navragen.
philomena
Er zijn verschillende partijen geweest die belangstelling hadden, maar door het geschil over het eigendom is het gebouw natuurlijk nog steeds niet verkocht. Aangezien niemand onder deze omstandigheden wil investeren gaat het gebouw langzaam achteruit. En daar was Philomena, de storm die eergisteren over Madeira raasde. En ze begon de klus af te maken waar de tand des tijds al mee bezig was. Een boom werd ontworteld en viel op het dak. Het resultaat is een enorm gat en de wind sleurde de meeste dakpannen mee. Stel je een gebouw voor met een houten vloer en een halfopen dak. Het zal snel verder achteruit gaan en we kunnen het binnenkort toevoegen aan de lijst met droeve ruïnes. Een trieste getuige van het gebrek aan fatsoenlijke wetgeving om het nationale erfgoed te beschermen
zinloze bescherming van het erfgoed
Het gebouw staat op een lijst van beschermd onroerend goed. Dat is nog het beste te vergelijken met het ‘beschermd dorpsgezicht’ in Nederland. Maar als niemand voor zo’n pand zorgt is dat zinloos en eigenlijk alleen proforma. Op die lijst staat alleen dat je het uiterlijk van het gebouw niet mag veranderen. Maar het verplicht de eigenaren niet om het gebouw fatsoenlijk te onderhouden. We zijn bang dat het einde van een mooi en karakteristiek en voor Fajã da Ovelha zelfs iconisch gebouw nabij is.
niet de enige
Als je de reacties doorleest, dan kun je zien dat iemand me attent gemaakt heeft op nóg een boterfabriek hier in de buurt. Het was nooit bij me opgekomen dat er nog meer waren. Stom natuurlijk. Want als je kijkt naar de geografie van Madeira en zijn infrastructuur, of liever gezegd het gebrek aan infrastructuur in de tijd dat gewone stervelingen zich écht geen auto veroorloven, dan valt het kwartje wel. Natuurlijk hadden ze boterfabriekjes. En die moesten in de buurt zijn om je melk te kunnen afleveren zolang die nog niet zuur was.
Hier is hij dus: de boterfabriek in Estreito da Calheta, 7 minuten hier vandaan. Hij is eigendom van John en Sue Armstrong, die het in ongeveer net zo’n droevige staat vonden als ‘onze’ boterfabriek waar dit artikel om begonnen was. John bevestigt dat je dus echt geen hulp hoeft te verwachten van welke overheid dan ook als het gaat om de restauratie van historische gebouwen. Zoals hij het zei: je staat er alleen voor. Des te meer lof voor John en Sue voor het redden van het gebouw. Het heeft een nieuw leven gekregen. We kunnen alleen maar hopen dat dit ook het lot van ‘onze’ boterfabriek wordt.
Voor als je het gemist hebt: we hebben een comment ontvangen in de Engelstalige versie van het blog van Nicholás (de makelaar die de boterfabriek in zijn verkoopportefeuille heeft) dat de rechtmatige eigenaren een vertegenwoordiger hebben gestuurd om de schade te beoordelen en een offerte hebben aangevraagd voor de reparatie van het dak. Ook hebben ze gesproken met een vertegenwoordiger van de Guarda Florestal, de boswachterij, om te bekijken welke bomen er gekapt mogen worden om toekomstige schade te voorkomen. Er is weer hoop!
Wat jammer zeg! Zo zonde weer! Misschien moeten we een begravenis onderneming starten… Mooie koele plaats!
Intussen is er gunstig nieuws gekomen van de makelaar die de verkoop in zijn portefeuille heeft: de vertegenwoordigers van de erfgenamen en van de Amerikaanse bank hebben de schade opgenomen en een offerte aangevraagd voor reparatie van het dak. Ook hebben ze contact gehad met iemand van de Guarda Florestal, de boswachterij, om te kijken welke bomen eer gekapt mogen worden om toekomstige schade te voorkomen. Het bericht kwam in het Engels en staat dus ook bij de Engelstalige commentaren. Maar het ziet ernaar uit dat het gebouw toch nog behouden blijft. We hopen dat er een goede bestemming voor gevonden wordt. De porijs is naar ons idee veel te hoog, je moet er heel veel in investeren en je moet goed kijken naar de ligging en de gevolgen die die heeft voor het gebruik. Er is sprake geweest van een landbouw-museum. Dat zou een prima bestemming zijn. We wachten het maar af.
Ola, ik vind het een mooi gebouw, en er zijn er vele op Madeira. Ik denk dat een deel van het probleem in de werking van het cadaster ligt en ook wetgeving betreffende erfenisrecht en betaling van belastingen op onroerend goed.
Als men een tax zou heffen op onroerend goed dat niet geregistreerd bewoond of verhuurd is en een tax op 2de of – n-de woning en een specifieke tax op onbewoonbare panden ga je snel een verandering zien. En het zou de economie nog goed doen ook.
Daar kon je wel eens gelijk in hebben, Eric. Ik vind ook dat er iets gedaan moet worden aan huizen waarvan de eigenaars deels onvindbaar zijn. Ze kunnen nu niet verkocht worden en zijn gedoemd in te storten. Zo jammer van het eilanderfgoed.
Een makelaar vertelde mij vorig jaar dat er nu zo’n tax is en dat die de komende jaren steeds hoger zal worden.
Dat is nieuw voor me. Heb je daar meer info over Bart? Het is interessante materie en hopelijk doet dat iets voor het behoud van het Madeirense erfgoed.
Een makelaar vertelde het mij dus ik heb helaas geen geschreven bronnen. Wat mij duidelijk werd, is dat de overheid echt probeert om iets aan de grootschalige leegstand te doen.
Wij hebben contact met Nicholas, de makelaar die het pand in portefeuille heeft. Ik ga het hem vragen als ik hem zie. Laat het weten. Het zou een goede zaak zijn, Bart.
Dank voor je interessante verhaal Peter. Het was een markant pand op een mooie locatie en gezien het feit dat er geen of nauwelijks melkproductie meer is dus ook een stuk erfgoed. Jammer dat het zo gegaan is maar het is niet anders. Heb het beeld van de melkfabrfiek nog steeds op mijn netvlies. Nogmaals dank en groet Jelle
Het zal er nog wel een poosje staan, Jelle. Maar als de tand des tijds eenmaal goed houvast heeft, dan is het gebouw gedoemd. We gaan het zien gebeuren. Groeten terug!
Dank voor de aanvullende informatie over een tweede boterfabriek en hopenlijk kan dit erfgoed gespaard blijven.
Het gebouw viel op, toen ik vanuit jullie tuin naar beneden keek. Het heeft iets, kan niet zeggen wat, begrijp nu dat het een boterfabriekje was.
Die Amerikanen kopen alles op en doen er verder niets mee, of zie ik het verkeerd?
Geen idee wat deze Amerikaan ermee wilde. Er zijn al wel meer geïnteresseerden geweest, die dachten er een leuk hotelletje van te maken. Probleem is dat het gebouw staat waar het staat. Zoveel mogelijk schaduw en zo min mogelijk zon. Fijn foor een boterfabriek die koel moet blijven, maar niet aantrekkelijk voor een hotel waar mensen ook in de zon willen zitten, vooral in de winter. Gelukkig wordt er hier door Amerikanen weinig opgekocht. We wat meer door Russen, maar die zitten in de luxe resorts dus ver van ons vandaan. Blijf gezond!
Inderdaad is het geen zonnig plekje. Op de Russen zitten jullie toch ook niet te wachten. Laat het maar weer gewoon een koel boterfabriekje worden, wat door eilandbewoners wordt gerund. Blijf ook gezond daar(nu er weer besmettingen zijn bij jullie ) lieve groet Mieke
foto’s zat, Yvon. Maarja. Dit wordt nu wel een sneue aanblik.
Ohhh… Het “mooie, roze, poppenhuisje” (gezien vanaf jullie plek) zal nu snel verdwijnen…. Jammergenoeg te laat om zelf nog een mooie foto te maken. Een iconisch uitzicht gaat nu ook bij jullie verloren. Liefs van yvon