Exotische groente op Madeira: naar de markt!

Zoals op de meeste zondagen gingen we ook gistermorgen vrij vroeg (bah!) even naar de markt in het dorp Prazeres, dat op een minuut of zeven van ons huis ligt. Groenten en fruit koop je absoluut het beste op de markt. Niet alleen om de prijs maar zeker ook om de mate van versheid Zoals elke keer weer boven water komt is er een keur van exotische groente op Madeira te vinden en grote variatie aan exotisch fruit. We schrijven er vaak over, maar we hebben tot nu toe nog geen specifieke vruchten en groenten besproken. Vandaag moesten we dat maar eens doen. Wie zelf van plan is om een keer naar Madeira te komen krijgt zo alvast een beetje een idee.

dagelijkse groenten

Onze eerste insteek om naar de markt te gaan is natuurlijk de normale bevoorrading. We kopen onze groenten en ons fruit het liefst op de markt. Daar zijn een paar redenen voor. Ik kom daar zo op terug. Dit keer vonden we zowaar sperziebonen. Eén van onze vaste koopvrouwen die eigenlijk altijd goede kwaliteit heeft, had verleden week sperziebonen die Noud, die daar dol op is, prompt groot inkocht. (Hij eet het liefst helemaal geen groente, dus als er dan iets is wat hij lust, meteen inkopen!) In de winter zijn die hier niet te koop, ook niet in de supermarkt, behalve uit de diepvries. Die hebben we geprobeerd, maar die smaken naar niets. Ik heb haar gevraagd of dit de laatste waren, en ze zei dat bij niet te koud weer ze nog wel wat had. Dus op tijd (vroeg dus) naar de markt, en zowaar, ze had een beetje, en die hebben we ook maar meteen opgekocht. Als we die kort blancheren – of soms zelfs helemaal niet – en ze dan invriezen, dan houden ze hun smaak wél. Verder aardappelen gekocht, normale en kleintjes voor in de oven. 8 kilo voor 4 euro. Niet direct een exotische groente, ook niet bijzonder, maar wel erg lekker en – daar hadden we het niet over gehad – onbespoten. En we zijn dol op een lekker aardappeltje. En snijbonen, die zijn er eigenlijk altijd wel, maar zo vers zijn ze natuurlijk ook lekkerder dan van de supermarkt. Een krop frisé-sla, die stond waarschijnlijk vanmorgen nog op het land en tenslotte, o feest: verse waterkers. Als je hier stromend water hebt kun je hem kweken, maar soms zie je ook grote bossen in het wild, zoals op de foto rechts hieronder waar hij groeit op de plaats waar een klein stroompje de levada insijpelt. Een duidelijk bewijs van de uitstekende kwaliteit van het oppervlaktewater op Madeira.

geen strijkstok

Het zal jullie al wel duidelijk zijn dat we graag (jammer van het vroege uur) naar de markt gaan. Daar zijn verschillende redenen voor te noemen. Als je op Madeira naar een lokale boerenmarkt gaat, die een ‘mercado dos produtores’ heet, of ook wel ‘mercado dos cultivadores’, dan weet je dat je geld rechtstreeks naar de mensen gaat die je groente en fruit verbouwen. Dit soort markt wordt mogelijk gemaakt door een soort van boerenbond-achtige organisatie. Ze mogen niet aan in- en verkoop doen, alles wat de mensen daar te koop aanbieden moet zelf verbouwd of soms ook zelf verzameld zijn. Dus geen strijkstokken waar van alles aan kan blijven hangen. Het aanbod is daardoor natuurlijk ‘beperkt’ tot wat het seizoen te bieden heeft, maar op een eiland als Madeira met het bijbehorende milde klimaat, de supervruchtbare vulkanische grond én voldoende water groeit er hier altijd van alles, dus geen gebrek aan gewone en exotische groente op Madeira, en bijzonder fruit te over! We zien iedere keer opnieuw vreemde vruchten liggen, ook nog na de tien winters die we hier al zijn. We vragen altijd weer naar de naam van die onbekende soorten, en meestal ook hoe ze klaargemaakt worden. Omgekeerd gebeurt dat ook wel. Toen wij bij het kopen van een rode kool tegen de marktmevrouw vertelden dat wij hem klaarmaken met dertien ingredienten zei ze: dat geloof ik graag. Want zó is hij niet te vreten!

superverse groenten, exotisch of niet!

Het feit dat ze alles zelf verbouwd, zelf verzameld of soms ook zelf in de keuken bereid hebben betekent meteen dat alles supervers is: je groenten en fruit, exotisch of niet, is hier niet wekenlang in een koelschip of koelwagen onderweg geweest zoals de spullen die je in Nederland koopt. Wat je zondag op de markt koopt werd meestal zaterdag geoogst. En dat is te zien én te proeven. Als je hier een wortel doorsnijdt is het mes nog oranje. En als je hier een ui schoonmaakt komen al snel de waterlanders.

onbekende groenten en vreemd fruit

Naast de dagelijkse groente en het gewone fruit wat we ook in Nederland in ons normale eetpatroon hebben, zijn we hier ook voor ons onbekende soorten. Eén van de eerste groenten waar we door onze deskundige vriendin Joana op geattendeerd werden tijdens een levadawandeling was de ‘espinafre selvagem’, de wilde spinazie. Het is een plant die je hier gewoon in de natuur kunt tegenkomen, maar die ook verbouwd wordt. Wild is hij in principe wel, maar met spinazie heeft hij weinig te maken. In Nederland is het een onbekende groentesoort. De spinazie die wij in Nederland kennen heeft de neiging gemakkelijk tot een smurrie te koken. Persoonlijk haat ik dat. En als hij dan ook nog ‘à la crême’ wordt klaargemaakt, dan wordt het in mijn ogen pas écht snot en dat vind ik dus niet lekker. De wilde soort hier daarentegen blijft stevig, vooral als je hem even snel in wat olie bakt met gehakte knoflook. Niet zo heel vreemd dat ik deze wél lekker vind: hij is niet verwant aan de spinazie. Het is de tetragonia tetragonoides, ook wel de Nieuw-Zeelandse spinazie genoemd. De foto die ik op de markt maakte is niet scherp, maar we hebben verleden winter wat toppen uit de gekochte groente gehaald en geplant. Ze zijn gaan groeien en Noud had ze uitgeplant en vergeten. Bij onze terugkeer stonden ze er fris bij, maar ze moeten nog wat verder groeien voor ze op tafel kunnen. Een andere ons onbekende groentesoort is de Pimpinela. Hij wordt niet gezien als exotische groente op Madeira, maar toch is hij hier niet inheems. Hij komt oorspronkelijk uit midden- en zuid Amerika en is ongeveer tegelijk met de aardappel in Europa ingevoerd. Het is familie van de komkommer en de latijnse naam is Sechium Edule. In Brazilie is hij overbekend, daar heet hij Chayote of ook wel ChuChu. Op het Portugese vasteland is hij minder bekend, maar op Madeira groeit – en woekert – hij overal, vooral bij waterloopjes. De Madeirensen koken hem in water met zout. Wij vinden dat niet erg lekker, het wordt dan een te zachte en een beetje weeïge groente met weinig smaak. Maar rauw en geraspt is het een heel lekkere basis voor een variant van Coleslaw, koolsla dus eigenlijk, voor mensen die niet van kool houden (Noud dus). Er worden bovendien nog allerlei heilzame eigenschappen aan de pimpinela toegedicht.

De worteltjes – geen exotische groente maar op Madeira toch wel anders dan in Nederland – die je hier koopt doen denken aan wortels uit cartoons. Je kunt zien dat de grond hier niet erg los is, want de wortels zijn eerder breed dan lang. Hoe dan ook: supersmakelijk, niet te vergelijken met de plastic wortels die je in de Nederlandse supermarkt koopt.

Een andere groente die je hier veel ziet is de tamarillo, die hier ook wel ’tomate inglês’ wordt genoemd. De hemel mag weten waarom, want er is weinig Engels aan. Een echte tomaat is het ook niet, hoewel hij, zo vertelde ons voormalig kweker Lennard, die vorige winter bij ons te gast was, in Nederland ook wel boomtomaat genoemd wordt. Het is dan ook wel een nachtschade, net als de gewone tomaat, maar hij groeit inderdaad als boom, en in deze maand misstaat hij niet tussen de kerstbomen, zo met al die bungelende ballen. Hij hoort duidelijk in het rijtje van de exotische groente (of is het tóch fruit?) op Madeira thuis. De eerste keer dat we hem probeerden was hij smerig. Bitter, niet te eten. of liever, minder PC: niet te vreten. Bleek dat we ze iets te diep hadden uitgelepeld (Nederlanders hè, niks weggooien) en de bittere buitenkant van de vrucht hadden gegeten. Dat moet je dus niet doen, lepel hem uit maar bijf ver van de schil. Dan is hij erg lekker. Nóg lekkerder is de poncha die ze er in São Vicente van maken. Een ritje waard, ook al omdat alle fruit van het seizoen daar in poncha-vorm wordt geserveerd. Dan lust zelfs Noud zijn dagelijks fruit!

bijzondere vruchten

Fruit is er ook in allerlei – voor ons – vreemde of onbekende soorten. We kennen natuurlijk wel allemaal de avocado, maar als je die hier op Madeira een keer gegeten hebt, dan is er een dikke kans dat je ze in Nederland niet meer koopt. De in Nederland verkrijgbare zijn gerijpt in een koelschip, op Madeira in de zon. Dan hebben we hier ook de kiwi, iedereen kent hem, maar ook hier geldt dat gerijpt aan de plant of gerijpt in de koeling een wereld van verschil is.

We zullen hier nog wel vaker exotisch fruit en exotische groenten of planten bespreken, maar vandaag komen er een paar leuke aan de beurt. De meest belachelijke is de ‘banananas’. Het is de vrucht van de gatenplant, de monstera deliciosa, die iedereen in Nederland wel kent. Maar wat minder bekend is, is dat de plant heel bijzondere vruchten produceert, die hier op Madeira ‘banananas’ wordt genoemd omdat de smaak elementen heeft van de banaan én van de ananas. Het vruchtvlees zijn eigenlijk kleine ‘korrels’ die je nog het best kunt vergelijken met het vruchtvlees van de granaatappel, die hier ook groeit. Maar dan geel. Als wij zo’n ding zien dan brommen we altijd meteen het muppet-lied. banananas tata tadada. Dat raak je de hele dag niet meer kwijt. We zien die dingen dus niet zo graag want je dag is verpest.

Ander exotisch fruit is de ‘pera melão’, letterlijk de meloenpeer. Het is geen peer, ook geen meloen, maar ook weer een nachtschade met friszurig vruchtvlees. Het gaat hier om de solanum muricatum, die, net zoals zoveel andere bijzondere soorten fruit en exotische groente op Madeira vanuit zuid-Amerika is overgekomen.

De Guave groeit hier ook, we schreven er in eerdere artikelen al over: Noud gebruikt de guave voor jam en vooral ook voor heel erg lekker ijs. Ik gebruik hem vaak in fruitsalades, die we onze B&B-gasten aan het ontbijt wel eens serveren. Onze vriendin Reina is er dol op en heeft er een rijmpje bij: guava, guava jelly, put it on your belly. Dat lijkt me nou weer wat minder.

Tenslotte de Annona, de Annona cherimola. De Engelsen noemen hem Custard Apple. De hemel mag weten waarom, het is geen appel en hij smaakt ook niet naar custard (Als Noud z’n moeder nog had geleefd, Engelse van geboorte, had ze geheid gezegd – met een flink Brits accent – “ah. Die rare Engelsen”). Het is een vrucht die hier als een delicatesse wordt beschouwd. Wij hebben hem meermaals geprobeerd, maar we vinden hem vaak nogal flauw en melig, tenzij je hem op het exact juiste moment eet. Dan is hij fris lichtzurig als je hem gewoon uitlepelt. Maar zij die iets weten uit de keuken van Indonesië kennen misschien een naast familielid: de zuurzak, die vaak gebruikt wordt om ijs van te maken. We hebben dat met de annona ook geprobeerd. Het ijs was redelijk smakelijk, maar toch niet echt zo lekker dat we het gaan herhalen. Toch wilde ik hem niet onbesproken laten, omdat de Madeirensen er tegen buitenlandse bezoekers altijd erg opgewonden over doen.

In de weken die komen zullen we, als we ze op de markt zien, nog wel wat meer soorten bijzonder fruit of exotische groenten van Madeira bespreken. Vooral als er poncha van kan worden gemaakt! Wordt dus – maar dat wisten jullie al – vervolgd.