Ferry naar Madeira: corruptie en politieke onwil

Een ferry naar Madeira zou een goed alternatief kunnen zijn in deze dagen van covid-19. Allerlei covid-regels en voorschriften maken het vliegen minder fijn. Je zit dicht op elkaar, waardoor je je misschien minder veilig voelt dan je zou willen. Er zijn zijn nogal wat vragen gekomen over de veerboot naar het vasteland. Met een veerboot zou je met je eigen auto naar Madeira kunnen reizen. Je hoeft dan niet in een vliegtuig te worden gestopt waar je afhankelijk bent van de betrouwbaarheid van de luchtfilters. Reizen over zee, af en toe in de open lucht, waardoor je veel meer ruimte hebt om afstand te houden van anderen? Dat kon wel eens veel aangenamer zijn dan vliegen op dit moment.

De regering van Madeira heeft ons al weet ik hoe vaak een veerboot beloofd. Maar telkens zijn er belangen van privé-partijen die schijnbaar belangrijker zijn voor de regering dan de mensen van Madeira die hen gekozen hebben en met wiens geld ze uiteindelijk ook betaald worden. Luister en huiver. Hier is een afschuwelijk verhaal over gebroken beloftes en corruptie.

Onze spullen naar Madeira: er is niet veel keus

Toen we voorzichtig begonnen met plannen maken over ons vertrek naar Madeira – als we niet meer hoefden te werken – begonnen we natuurlijk met het zoeken naar transportmogelijkheden voor onze spullen. We woonden al een zo’n jaar of tien op ons zeiljacht Heerenleed. En de meubels die we wilden houden stonden al die tijd al in een berging.

Het meest logische leek het om de hele boel in een zeecontainer te stouwen en te laten verschepen. Pittig aan de prijs, ze wilden minstens 12000 Euro. Vervolgens kwamen we erachter dat er niet veel mogelijkheden waren om onze auto naar het eiland te brengen. We hadden een prachtige Peugeot 306 cabriolet. Een Pininfarina-ontwerp, en we wilden hem absoluut meenemen, en we konden kiezen uit één enkel bedrijf. Het heette Auto Expresso.

Het bedrijf is in eigendom van de op Madeira beruchte Grupo Sousa. Zij hebben al het vervoer over zee van en naar Madeira in handen. We vroegen om prijsopgaaf want er stond natuurlijk niets op hun website. Die kregen we: het was ongeveer €500. Enkele reis natuurlijk. En het bleek dat ze ook nog €150 wilden hebben voor het rijden van 500 meter over het vrijhavengebied. Bovendien mag je zelf dan niet mee dus er komt nog een vliegticket bij.

Na 30 jaar eindelijk een veerdienst naar Madeira?

We besloten maar even te wachten, omdat er geruchten waren dat er in 2008 een veerboot zou gaan varen. Na veel gezoek en allerlei pogingen om een fatsoenlijk alternatief te krijgen, kwam er eindelijk geweldig nieuws. Er ging inderdaad een veerboot varen tussen Portimão in de Zuid-Algarve en Funchal. Het was de verlenging van de lijn die al voer tussen de Canarische Eilanden en Funchal. Naviera Armas, de rederij, besloot de lijn gewoon door te trekken naar Portimão en ziedaar: de eerste veerdienst sinds meer dan 30 jaar was een feit.

Met de cabrio op de veerboot

Tijd om onze prachtige cabriolet te boeken op de eerste beschikbare veerboot begin juni. We stopten hem vol met glas en kristal dat we hadden. Ook al het aardewerk, zilver en porselein werd gestouwd. We zetten de hardtop erop en weg was Noud. Het was natuurlijk een lange rit naar Portimão vanuit Nederland. Maar hij had ruim de tijd genomen omdat we de boot – letterlijk – niet mochten missen. Maar alles ging goed. En na een overtocht van zo’n 22 uur reed hij van de boot af in Funchal.

De ambtenaren op Madeira wisten niet wat hen overkwam. Nog nooit zoveel buitenlandse kentekens gezien op hun heerlijk geïsoleeerde eilandje. En zoals het echte ambtenaren betaamt wilden ze natuurlijk alles in hun greep houden. Volledig onbekend met de moderne elektronische mogelijkheden vond iemand het in zijn wijsheid een goed idee om een gammele oude keukentafel op de kade te zetten met een belangrijk uitziende man die alle kentekens van die auto’s moest opschrijven. Toen ik het verhaal van Noud hoorde hebben we ze hartelijk uitgelachen. Jammer genoeg had hij geen tijd om een foto te maken.

Hoe dan ook, behalve één antieke kom is alles heel aangekomen en Noud kon door naar het huis wat hij voor de periode van de renovatie van ons huis gehuurd had.

Transit

In augustus, vloog Noud terug naar Nederland, waar we de grootste Ford Transit huurden die we konden krijgen. We boekten er een retourtje voor op de Armas veerboot. We laadden hem zorgvuldig vol met al onze spullen. En we kochten nog wat meer toen we nog wat ruimte over hadden. En weg was Noud weer. Het bleek dat hij die Transit met zijn normale rijbewijs leeg wel mocht rijden, maar niet als hij volgeladen was. Het rijden van zo’n zwaar ding was toch niet zo heel makkelijk. Dat merkte hij toen hij probeerde een rotonde iets te snel te nemen. Het ging goed, maar ook maar net.

Gelukkig kwam hij op tijd aan in Portimao, de avond voor vertrek. Slapen viel niet mee. Ze hadden namelijk elektronische krijsmeeuwen. Die moesten voorkomen dat de échte meeuwen de parkeerplaats als openbaar toilet gebruiken.

Goedkoper dan per container

De oversteek was rustig, het uitladen van de Transit na aankomst bij het huurhuis was ook rustig, maar wel zwaar werk. Gelukkig hielpen een paar vrienden. De week erna komt Noud weer terug om de Transit weer in te leveren. Als we alle kosten uitrekenen, de huur van de Transit, de overtocht per veerboot, brandstof, tolwegen, hotels en maaltijden, dan komen we aan een bedrag van 2500€. Prima, als je dat afzet tegen de 12000€ die de containerboeren onder leiding van de beruchte Sousas wilden hebben.

Gedurende de rest van 2008 en de tijd erna heeft Noud nog verschillende retourtjes met de veerboot gemaakt. Er komen nog meer spullen uit Nederland. En er worden auto’s van vrienden overgebracht. Ik werkte in die tijd nog en moest in Nederland bijven. En dan, in januari 2012, komt de veerdienstoperatie knarsend tot stilstand.

Oneerlijke concurrentie

De problemen begonnen toen de Associatie van Portugese Reders de rederij Naviera Armas beschuldigde van oneerllijke concurrentie. Als een passagiersschip en roll-on-roll-off ferry voor vracht werd het niet toelaatbaar gevonden dat er opleggers zonder de bijbehorende vrachtwagens werden vervoerd. Er werd een klacht gedeponeerd bij het gerechtshof in Lissabon. Die dwong daarop zowel Armas als de havenautoriteit van Funchal alleen opleggers te vervoeren als de bijbehorende trekker bevestigd bleef.

Gezien het feit dat alleen de Grupo Sousa belanghebbende is, is het geen mysterie waar die klacht vandaan kwam. Zij hebben immers het monopolie op alle zeetransport van en naar Madeira. Het is waarschijnijker dat ze het niet leuk vonden dat Armas €170 vroeg voor een auto met bestuurder (later werd dat €178), waar de Sousas €500 wilden, plus nog die €150€ om over het vrijhaventerrein te rijden naar de utgang. Daarbij moet je dan zelf nog met het vliegtuigt. Bovendien was het versturen van vracht altijd nog goedkoper dan bij de Sousas, zelfs met de verplichting de trekkers ook mee te vervoeren waardoor de nuttige vrachtcapaciteit met een kwart verkleind werd. Bijkbaar waren de Sousas vast van plan hun (illegale) monopolie kost wat kost te behouden.

Treiteracties

Zelfs met de pesterijen die bedoeld waren om de ferry weg te treiteren vroeg Armas een tweede tijdslot in de haven. Ze wilden twee keer per week te gaan varen in plaats van één. Maar de toen verantwoordelijke minister van transport, mevrouw Conceição Estudante, legde nog meer beperkende maatregelen op voor het vervoer van goederen. Haar acties waren duidelijk niet in het belang van de eilandbevolking, maar wel in het belang van de Grupo Sousa. Een duidelijker voorbeeld van de incestueuze politieke belangenverstrengeling op Madeira zul je niet vinden.

We zullen wel nooit weten wat de tegenprestatie voor mevrouw Estudante is geweest. Maar je kunt er zeker van zijn dat die er wel was. Toen het bij Armas duidelijk werd dat de politiek van Madeira erop uit was de veerdienst de nek om te draaien ten gunste van het illegale monopolie van de Grupo Sousa hebben ze de autoriteiten fijntjes gezegd dat ze de hele veerboot in hun reet konden steken en zijn vrijwel van de ene dag op de andere compleet gestopt.

Een zwarte dag voor Madeira

Het was een zwarte dag voor Madeira toen de ferry ermee stopte. Naast het verlies van een veerdienst verloor Madeira ook de enige op Madeira gevestigde supermarktketen Sá. Dat was een direct gevolg daarvan. De Sá kon zich de hoge vervoerstarieven van de Grupo Sousa niet veroorloven. Sá ging failliet, (zeg maar dag tegen het vak met Indische produkten) het eiland schreeuwde moord en brand, maar de regering deed alsof hun neus bloedde. Je kunt je afvragen hoe het mogelijk is dat een Europese regio in de 21e eeuw een regering heeft die duidelijk door een groot bedrijf wordt gerund.

Het antwoord daarop is eenvoudig. De Grupo Sousa financiert al decennialang de PSD-M, de zogenaamde sociaaldemocraten van Madeira. Iedereen weet het, en niemand durft op een ander te gaan stemmen. Waarom? Simpel. De meeste families hebben wel iemand die werkt voor één of ander bedrijf dat behoort tot de octopus genaamd Grupo Sousa. En ze zijn er niet van overtuigd dat hun stem geheim blijft. Met andere woorden: angst regeert. Angst voor mensen waarvan ze denken dat het hun meerderen zijn. Alsof er niets is veranderd sinds de revolutie van 1974 toen dictator Salazar eruit werd geschopt.

Incestueuze belangenverstrengeling

Gelukkig laat niet iedereen zich de mond snoeren door bangmakerij. Er was – en is – een Facebook-groep die fel gekant was tegen het verwijnen van de veerdienst. Met lobbyen proberen ze hem terug te krijgen. Er kwam een hoop discussie en politieke partijen lieten zich horen – hoewel je er geen enkele van kunt vertrouwen want ja, dit is de incestueuze politiek van Madeira en je weet maar nooit wie er omgekocht is door de Sousas (een onenigheid die ik had met een gekozen lid van het Europees parlement is een goed voorbeeld van de minachting van de politici van Madeira voor hun electoraat). Maar onder druk van een stuk publieke opinie en door het aan de kaak stellen van een aantal duidelijke gevalen van corruptie of minstens vriendjespolitiek kondigde de regionale regering in augustus 2017 aan dat er een openbare aanbesteding zou komen voor een nieuwe veerdienst naar het vasteland.

Zomerdienst

Tot groot ongenoegen van de pressiegroepen zou het een zomerdienst worden, gedurende de maanden juli, augustus en september. Intussen had de regering samen met de Grupo Sousa alles uit de kast gehaald om het publiek ervan te overtuigen dat een veerdienst nooit rendabel kon zijn. En dat er grote sommen belastinggeld bij zouden moeten. Intussen bleven alle eerder opgeworpen hindernissen gewoon bestaan en het is geen wonder dat geen enkele gegadigde zich aandiende.

Natuurlijk had Naviera Armas, die ervaring had, serieus overwogen om zich te melden. Maar hun klacht was dat de havengelden intussen absurd hoog waren. Dat klopte ook, want in die tijd zagen we dat meer en meer cruiseschepen Funchal van hun programma schrapten. De enige reder die er geen last van had was – en is – de Porto Santo line. Die onderhoudt de veerdienst tussen Madeira en het kleine zustereiland Porto Santo. Als je dat raar vind, dan moet ik erbij vertellen dat de Porto Santo Line in bezit is van – jawel – de monopolist Grupo Sousa, die natuurlijk is vrijgesteld van havengelden.

Weer een monopolie

Pas toen de regionale regering een subsidie van 9 miljoen voor een concessie van drie jaar uittrok was er één bedrijf dat dat zich bereid verklaarde de dienst te gaan onderhouden, na natuurlijk de miljoenen te hebben opgestreken. Niemand was verbaasd dat het een nieuwe dochteronderneming van de Grupo Sousa bleek te zijn, een nieuwe marionet in het monopoliespel, die speciaal voor dit doel was opgericht. In die tijd wist niemand dat de havengelden vlak voordat de Grupo Sousa dus in de aanbesteding instapte in het geheim drastisch waren verlaagd. Weer een cadeautje voor de Sousas.

charteren

Omdat de Grupo Sousa geen roll-on-roll-off ferry heeft moesten ze er eentje charteren. En kijk nou toch: niemand anders dan de Naviera Armas wordt ingehuurd om de dienst te gaan onderhouden. Een kind kan natuurlijk begrijpen dat het dus allemaal goedkoper had gekund als Armas het contract rechtstreeks gekregen had en de Sousas niet ook nog hadden hoeven mee te eten uit de ruif. En Armas had zeker een gooi naar de concessie gedaan als ze geweten hadden dat voor dit doel de havengelden ineens wel omlaag konden. Maar daarvoor had dat feit, zoals het ook hoort, publiekelijk bekend gemaakt moeten zijn.

Toen de Sousas het belastinggeld fijn hadden opgestreken gingen ze onverdroten door met het aantonen dat de lijn niet rendabel kon zijn. Boeken werd moeilijk gemaakt, doordat de slechte website geen informatie had over data en tarieven, het personeel op het kantoor wist niets en was onvriendelijk, je kunt het niet verzinnen of ze deden het, alles om de veerdienst te torpederen, en iedereen bleef in het ongewisse tot twee weken voor de eerste boot zou gaan varen.

Op familiebezoek

Maar het hielp ze niet. Na de eerste boot, die natuurlijk verre van vol was, trokken de boekingen snel aan, want veel mensen op Madeira willen gewoon per boot naar het vasteland kunnen, Ze kunnen lekker de auto meenemen, ze kunnen met hun hele gezin fijn op familebezoek zonder een hoop vliegtickets te hoeven betalen en op het vasteland een auto te hoeven huren. Ook konden ze dingen op het vasteland kopen die daar veel goedkoper zijn (gek he, als je geen Sousa-vrachtkosten hoeft te betalen) Veel mensen uit Spanje bezochten Madeira als tussenstop op reis naar de Canarische Eilanden. Allemaal heel lucratief. Voor Armas, want anders zouden ze het niet doen, voor deSousas want die streken de subsidie op en hoefden daar vrijwel niets voor te doen, en voor Madeira want er kwamen extra bezoekers.

Tenslotte, na twee jaar vergeefs te hebben geprobeerd de veerdienst de nek om te draaien, kwam het derde seizoen in zicht. Natuurlijk waren de nodige hindernissen voor het derde seizoen allang weer in stelling gebracht en de Grupo Sousa was helemaal niet van zins ook een derde seizoen de veerdienst uit te (laten) voeren. In november 2019 kondigden ze aan dat de lijn niet winstgevend was en dat ze hem wilden stoppen. In 2020 deden ze dat ook.

Waar zijn de 3 miljoen gebleven?

Niemand weet wat er met de 3 miljoen subsidie voor 2020 is gebeurd, maar ik ben niet alleen als ik vrees dat die stilletjes in de zakken van de Sousas zijn verdwenen, met toestemming van de marionettenregering. De covid-19 pandemie kwam voor hen heel gelegen, want niemand had meer tijd om zich druk te maken over de veerdienst omdat ze intussen wel andere zorgen hadden. Als je even kijkt naar de video van de aankomst van de eerste veerboot na de onderbreking, dan kun je zien dat alle obstructies de boekingen toch niet al te veel in de weg hebben gestaan. Heel wat auto’s en personen gaan in Funchal van boord.

Aan de kaak

Denk niet dat het gevecht om een fatsoenlijke veerdienst te krijgen voorbij is. Veel mensen blijven een hoop energie steken in het publiekelijk aan de kaak stellen van het nepotisme en de corruptie die op Madeira maar blijft doorwoekeren. Madeira mag dan geen republiek zijn, maar bananen zijn er zat en er schijnt een verband te zijn tussen bananen en corruptie. En geloof vooral niet dat degenen die tot nu toe hun mond open gedaan hebben het zwijgen kan worden opgelegd. Als dit akelige virus niet meer alle aandacht opeist van politiek en media, dan pakken we onze zaak weer op met hernieuwde energie.

Laatste woorden

Nog een laatste woord over de regionale regering. In deze moeilijke maanden kregen ze voluit lof toegezwaaid over de uitstekende manier waarop ze met de pandemie zijn omgesprongen. Ik zal de laatste zijn om te ontkennen dat ze de juiste maatregelen hebben genomen op het juiste moment. Hoewel ik nogal wat twijfels heb over de herkomst van hun wijsheid (ik ben eerder geneigd de loftrompet te steken over de gezondheidsautoriteit IASaúde), ze hebben in elk geval begrepen dat ze goede adviezen even niet in de wind moesten slaan. Maar ook al hebben ze heel veel goeds gedaan om het virus te bezweren op Madeira, en met goed resultaat, dat is nog geen reden voor mij om ze de vriendjespolitiek en de corruptie te vergeven, die het volk van Madeira al veel te lang in een wurggreep houden.

Als je ons wilt steunen in ons gevecht om ervoor te zorgen dat de Madeirense politiek eindelijk haar beloften aan de bevolking gaat nakomen, in plaats van het spekken van de zakken van rijke families zoals de Sousas (en er zijn er meer), dan kun je je aansluiten bij één van de Facebook groepen – of beiden – hier and hier. Laat je horen dat vinden ze niet leuk.